Permacultuur Jaaropleiding 2025-2026
12 zaterdagen circa 1x per maand m.i.v. 4 oktober 2025
Team van docenten
Ontwerp jouw leven met permacultuur
De belangstelling voor permacultuur groeit. In een snel veranderende wereld verlangen steeds meer mensen naar een natuurlijke, toekomstbestendige manier van leven. Permacultuur biedt visie én praktische handvatten om dat verlangen om te zetten in actie.
Tijdens deze opleiding ontdek je hoe je permacultuur op een haalbare, praktische manier kunt integreren in jouw dagelijks leven.
Niet per se met het doel om volledig zelfvoorzienend te worden, maar om vanuit permacultuurprincipes te leven — in je tuin, op je balkon, in je buurt of binnen je gemeenschap.
Van gezonde bodem tot slimme plantenkeuze, van waterbeheer tot lokale economie: je leert concrete, toepasbare methodes om je leefomgeving veerkrachtiger, groener en zinvoller in te richten.
Deze opleiding is voor jou als je:
een leven wilt leiden in harmonie met natuurlijke processen
graag je eigen voedsel wilt telen, op grote of kleine schaal
praktische tips wilt over wateropvang, bodemverbetering en biodiversiteit
inspiratie zoekt om je leefomgeving duurzamer en levendiger te maken
positieve verandering wilt brengen voor jezelf én je omgeving
Permacultuur
Wat leer je? - Opleidingsonderwerpen
De cursus is praktijkgericht en geeft je tools die je direct kunt toepassen, ook als je in een stedelijke omgeving woont. De lessen zijn opgebouwd rond de belangrijkste thema’s binnen Permacultuur:
- Basis permacultuur
Ethiek en de 10 ontwerpprincipes - De bodem is je basis
Bodemleven, structuur, composteren - Pioniersplanten & moestuinplanning
Zaaiplan voor het hele jaar - Meerjarige systemen, lagen, biodiversiteit & plantenfamilies
(verdeeld over twee lesdagen)
Eetbare vaste planten, klimplanten en kruipers
Bomen & struiken - idem
- Voedselbos & bosrandtuin
Plantengemeenschappen – de juiste plant op de juiste plek - Water in permacultuur
Vasthouden, vertragen, infiltreren - verantwoord omgaan met water - Dieren, bouwmaterialen & typische designelementen binnen de permacultuur
- Ontwerp & tekenen
Stap voor stap tot een eigen ontwerp - rekening houden met zones, sectoren, ontwerpprincipes, kosten, tips en tricks - Lokale economie
Verbinding, uitwisseling, veerkracht - Oogsten & bewaren
Mijn eigen zaadbank, gezonde voeding, voedselkilometers, conserveringstechnieken - Permablits & eindpresentatie
Samen aan de slag en eindverslag van je ontwerp/opdracht
Waarmee ga je naar huis?
- Veel praktische tips, motivatie en helderheid over hoe jij permacultuur stap voor stap toe te passen in jouw leven
- Inzicht in systeemdenken en natuurlijke patronen
- Ervaring met technieken voor bodem, planten, water, oogst en ontwerp
- Een eigen permacultuurontwerp voor je tuin, erf of project
- Een betrokken netwerk van mede-deelnemers om op terug te vallen
Je docenten:
De opleiding wordt gegeven door een groep docenten, ieder met zijn eigen specialisme en ervaring. Dit is een nieuwe opzet van onze Jaaropleiding. De docenten hebben de afgelopen jaren onze Jaaropleiding gevolgd, onze Vervolgopleiding, diverse specialistische workshops en recent onze Docentenopleiding. Het team wordt gecoacht door Taco Blom. De cursus coördinator en tevens jullie eerste aanspreekpersoon zal Anna Baumann zijn.
Het team bestaat uit:
| Tycho van Kleef Tycho is een gepassioneerde permaan met daarnaast een baan in de IT. Geschoold in systeemdenken en gezondheidswetenschappen, altijd zoekend naar onderzoeken over hoe ecologische dynamieken écht werken. Heeft altijd enthousiast een nieuw permacultuur-gerelateerd boek aan te raden. Adviseur in verschillende perma-projecten. Experimenteert met z'n balkontuintje. |
 |
| Bernadette Verstege Buiten in de natuur vind ik rust, voel ik me verbonden, raak ik geïnspireerd en word ik blij. Waarom..? Nieuwsgierigheid is de drijfveer op mijn pad. Ook toen ik in 2021 startte met de Jaaropleiding Permacultuur. Ook toen ik een paar jaar later de overstap maakte van mijn baan voor het rijksbeleid van Water en Bodem naar de praktijk. Tegenwoordig vind je me dus met veel plezier en verwondering in het syntropische voedselbos op WIJdehorst in Wassenaar en de biologische (moes)tuin van Oostduin in Den Haag. Als bruggenbouwer hoop ik ook jou bewust en betrokken te maken voor de 3 ethische en 10 ontwerpprincipes van Permacultuur. |
 |
| Peter Lievense Peter (1960) is journalist in ruste en actief in de Partij voor de Dieren. Hij heeft al jaren een grote volkstuin die is verdeeld in een moestuin en een ‘perma-tuin’ met eetbare vaste planten en fruit. Hij is in het bestuur van de volkstuin verantwoordelijk voor de transitie naar biologisch, biodivers en klimaatadaptief. Hij bestudeert ook de syntropische landbouw en het bodemleven. |
 |
| Anna Baumann Anna groeide op tussen de bomen en is al sinds kleins af aan een groot liefhebber van alles wat groeit, bloeit en leeft. Naast haar bezigheden rond om permacultuur is zij ademcoach. Vanuit haar stadstuin in Den Haag en haar voedselbos in Duitsland laat ze zien hoe je met de natuur kunt samenwerken in plaats van ertegenin te gaan. Ze deelt haar kennis graag, zodat ook anderen kunnen ontdekken hoe mooi het is om onderdeel te zijn van de natuurlijke kringloop. Ademwerk gebruikt ze als extra verdieping om die verbinding met jezelf én de aarde nog sterker te voelen. Binnen de jaaropleiding is Anna de vaste begeleider & coördinator: zij is aanwezig op elke lesdag en vormt zo de rode draad door het hele leerproces. |
 |
| Marinel Van Walsum |  |
| Brigitte Kuiper: Brigitte ontwerpt eetbare tuinen voor restaurants en projecten mbt stadsvernieuwing. Ze is met haar bedrijf Lichtpuntje initiatiefnemer en aanjager van diverse sociale projecten en community-wealth- building. Bestuursvoorzitter van IVN Amsterdam en Vrouw aan het IJ in Amsterdam. |
 |
Praktische informatie
* Gratis introductie op onze Open Dag op zaterdag 13 september.
Docenten Anna Baumann, Bernadette Verstege en Tycho van Kleef zijn daar aanwezig om de opleiding te presenteren en vragen te beantwoorden. Hun presentatie is van 14.15-15.15 uur.
Op de pagina van de Open Dag kun je reserveren voor deze presentatie. Ga naar [ Open Dag ]
* Permacultuur Jaaropleiding 2025-2026 za
12 zaterdagen 1x per maand, telkens van 10.00 tot 17.00 uur.
De datums van de opleiding (kan afwijken in verband met weer- en seizoensomstandigheden of andere beperkende factoren):
Deelnemers krijgen na voldoende aanwezigheid en positieve beoordeling van hun eindverslag hun certificaat.
Locatie:
De cursus vindt plaats op Eetbaar Park 1, een 777 m2 permacultuurproject op het terrein van Natuur en Milieu Educatie van de Gemeente Den Haag in het Zuiderpark. Deze nu 15 jaar oude tuin ligt te midden van buurttuinen, schooltuinen en een heem- en landschapstuin. De tuin is mede interessant door het deel voedselbos of liever bosrand dat zich er bevindt met naast noten- en fruitbomen en -struiken veel vaste eetbare planten. Nieuw is een pilot dat naast Eetbaar Park is aangelegd door cursisten van een van de Jaaropleidingen: een Voedselmoeras.
Eetbaar Park is ook een uitstekende oefenplek voor wie daar behoefte aan heeft op de Tuinwerkdagen.
Er stoppen twee bussen op loopafstand. Op anderhalve kilometer afstand ligt Eetbaar Park 2, een 1100 m2 groot project met veel voedselbosrand-voorbeelden.
Twee van de cursusdagen plannen we op andere locaties:
Schevichoven in Leersum
Voor onze ontwerp dag maken we op 6 juni een uitstap naar regeneratieve boerderij Schevichoven van mededocent Eliette van Dam. Op Schevichoven teelt zij op grote schaal samen met haar team meerjarige gewassen op basis van permacultuur met als doel: een gezonde bodem, herstel van biodiversiteit en rendabele exploitatie.
www.schevichoven.nl
.’t Eemgoed bij Almere
Op 4 juli gaan we op bezoek bij onze mededocent Martin Kemperman op ’t Eemgoed waar hij samen met andere bewoners de waarden en principes uit de Permacultuur in de praktijk brengt. ’t Eemgoed is een woonproject dat in 2021 is gebouwd in Oosterwold, de zelfbouwwijk van Almere (Flevoland). De woningen van ’t Eemgoed staan op een terrein van 7 hectare, dat grenst aan het voedselbos Eemvallei Zuid. Bewoners van ’t Eemgoed kiezen bewust voor leven in verbinding met de aarde en met elkaar.
www.eemgoed.nl
Kosten:
deelnemersbijdrage: € 1090,-, inbegrepen: cursusmap, koffie, thee en soep
idem minder-draagkrachtigen: € 940.-
Bij aanmelding € 150,- aanbetalen, rest voor aanvang te voldoen. Het aanbetaalbedrag is bij terugtrekking niet restitueerbaar.
Enige tijd na aanmelding krijgt u een factuur voor het aanmeldbedrag en het restbedrag.
Twijfelt u nog of deze jaarcursus iets voor u is, neem dan eerst deel aan de introductie. Of maak een afspraak om eens langs te komen op Eetbaar Park.
Organisatie:
Permacultuurcentrum Den Haag | Permacultuur Nu!
06-26130464
www.permacultuur.nu info@permacultuur.nu