VN-klimaatrapport: Radicale omslag in menselijk landgebruik nodig
Om klimaatverandering te stoppen, de menselijke voedselvoorziening veilig te stellen en de resterende biodiversiteit te beschermen is een radicale omslag in menselijk landgebruik noodzakelijk. Dat is de voornaamste conclusie van een nieuw rapport over de wisselwerking tussen klimaatverandering en menselijk landgebruik, dat donderdag in Genève is gepresenteerd door VN-klimaatorganisatie IPCC.
In het rapportwordt gewaarschuwd voor grote gevolgen voor de landbouw en de wereldwijde voedselvoorziening door onder andere toenemende verwoestijning.
Klimaatverandering en onduurzaam landgebruik versterken elkaars effect en zorgen voor 'degradatie' van landbouwgronden, waardoor de gemiddelde voedselproductie per hectare dreigt af te nemen.
Tegelijk is intensief menselijk landgebruik ook een groeiende aanjager van klimaatverandering. Dat landgebruik wordt voornamelijk aangedreven door de veranderende vraag naar voedsel. Zo leidt wereldwijd toenemende vleesconsumptie via een groeiende vraag naar veevoer tot grootschalige ontbossing. Die ontbossing is een belangrijke bron van C02, net als drainage van veengebieden ten behoeve van landbouw.
Tezamen is dit landgebruik volgens cijfers uit het rapport verantwoordelijk voor 23 procent van de menselijke uitstoot van broeikasgassen. In combinatie met verdere uitstoot van de voedselproductie loopt dit aandeel op tot bijna een derde van de menselijke C02-uitstoot.
Volgens het IPCC is het daarom noodzakelijk om in de strijd tegen klimaatverandering niet alleen te kijken naar de uitstoot van vervoer, industrie en de energiesector, maar om er ook voor te zorgen dat het menselijk landgebruik duurzamer wordt.
Geen enkele maatregel is groot genoeg om het hele probleem aan te pakken, nuanceert de Zuid-Koreaanse IPCC-voorzitter Hoesung Lee tijdens de persconferentie in Genève: "aanpassing in landgebruik is onderdeel van de oplossing, maar landgebruik kan dit niet alleen oplossen."
Gezonde bodems als oplossing
De auteurs dragen een aantal belangrijke oplossingen aan, zoals het verkleinen van de totale voedselvraag door het volgen van een meer plantaardig dieet en het tegengaan van voedselverspilling.
Een ander deel van de oplossing ligt in duurzamer bodemgebruik .. Bij overexploitatie kunnen landbouwgronden broeikasgassenals CO2, methaan en lachgas uitstoten, terwijl bij duurzaam bodemgebruik akkergronden juist netto broeikasgassen kunnen opnemen.
Gezonde bodems kunnen bovendien langer voedsel produceren, doordat uitputting wordt voorkomen. Het rapport beschrijft de huidige situatie als "een ongekende exploitatie" van de natuurlijke rijkdommen van de aarde. Doordat dit leidt tot 'landdegradatie' in agrarische gebieden zijn steeds grotere oppervlakten landbouwgrond nodig, om te voorzien in de stijgende voedselvraag. De mens heeft volgens het IPCC inmiddels 72 procent van het beschikbare landoppervlak op aarde intensief in gebruik. Een kwart van dat grondoppervlak is nu al gedegradeerd, waarschuwt IPCC-vicevoorzitter Valérie Masson-Delmotte.
Omdat deze landhonger leidt tot de vernietiging van resterende natuurgebieden is de omslag in landgebruik volgens het IPCC niet alleen noodzakelijk in de strijd tegen klimaatverandering, maar ook voor het behoud van de aardse biodiversiteit.Eerder dit jaar waarschuwde een ander VN-rapport dat wereldwijd inmiddels eenmiljoen soortenmet uitsterven worden bedreigd. Toenemend menselijk landgebruik is daar volgens het rapport de voornaamste oorzaak van.
Biobrandstoffen zijn twistpunt
Een ander pijnpunt dat het nieuwe IPCC-rapport adresseert is de mogelijk sterk groeiende vraag naar landbouwgronden voor de productie van biobrandstoffen. Dit concurreert met de voedselvoorziening voor de groeiende wereldbevolking en vormt zo een extra drijvende kracht achter ontbossing en habitatvernietiging. Het is daarom zeer de vraag of met biobrandstoffen klimaat- en milieuwinst geboekt kan worden.
Rondom de lancering van het rapport is op het kantoor van de Wereld Meteorologische Organisatie in Genève een klimaatconferentie gaande. Landen met grote resterende bosoppervlakken, zoals Canada en Brazilië, pleiten er tijdens deze VN-gesprekken voor om biobrandstoffen een grotere rol te geven in internationaal klimaatbeleid. Landen die juist te maken hebben met droogte en verwoestijning zijn daar fel op tegen.
Andere plannen voor aanvullende aanpak van klimaatverandering pleiten juist voor grootschalige herbebossing op aarde. Ook daar is veel grond voor nodig: een miljard hectare, zo schreven Zwitsere onderzoekers vorige maand.
Werkwijze van het IPCC
Het lntergovernmental Panel on Climate Change is in 1988 opgericht door de VN om alle beschikbare kennis over klimaatverandering samen te brengen en te presenteren aan onder anderen beleidsmakers. De VNorganisatie publiceert om de zes tot negen jaar een grote samenvatting van wetenschappelijke literatuur over klimaatverandering.
In totaal zijn vijf van dergelijke zeer omvangrijke rapporten gepubliceerd, de laatste in 2013. In de tussentijd verschijnen kleinere rapporten over specifieke deelthema's, zoals het donderdag verschenen rapport over klimaatverandering en landgebruik.
De officiële titel van het nieuwe rapport is het Special Report on Climate Change and Land (IPCC SRCCL) en heeft aparte delen over andere over verwoestijning, landdegradatie, duurzaam landgebruik, voedselzekerheid en de opname en uitstoot van broeikasgassen door ecosystemen op land. Meer dan honderd wetenschappers uit 52 landen hebben er twee jaar lang aan gewerkt.
Het rapport is gebaseerd op een totaal van zevenduizend klimaatstudies die door middel van peerreviews tot stand zijn gekomen en er zijn ruim 28.000 commentaren van expert-reviewers in verwerkt.
Door: NU.nl/Rolf Schuttenhelm 20190809
