2 en 3 augustus 2022, Menno Swaak

In een vorig artikel heb ik voor mezelf wel eens verschil gemaakt tussen boeren en ondernemers en daarmee bedoel ik boeren die ik nog echt als boeren herken en erken:
boeren die hun land beter willen achter laten dan ze gekregen hebben en die oog en hart hebben voor het welzijn van hun land, plant en dier en die nog een menselijke maat weten te hanteren;
ondernemers, boeren de relatie met hun land kwijt lijken te zijn, die het bedrijf als een onderneming draaien en waar de maat mateloos is, waar respect voor het leven weg lijkt en waar alles mag en moet om maar tot productie te komen, ongeacht de weerslag op omgeving enzo.
Ik maak dat verschil om tegen mezelf te zeggen dat er nog goede boeren zijn. En die zijn er zeker, maar...

Als je zolang met kunstmest en gif werkt en ziet dat je bodem uitgeput raakt, het bodemleven bijna helemaal verdwenen is, en droogte iets is als er geen regen valt èn er niets in je bodem zit dat vocht vasthoudt van toen er nog wel regen viel, je mateloos veel stank en luchtvervuiling om je heen strooit, planten en dieren bij je land wegblijven, je steeds meer hoort (ook als boer) dat onze voeding steeds minder voedingswaarde bevat, als je als varkens- of kippenfokker steeds meer en vaker beducht zult zijn dat je veestapel geruimd moet worden omdat... tja waarom willen jullie boeren die honderden, duizenden dieren, tienduizenden kippen op zo'n grote schaal blijven houden?
Boeren, hebben jullie die teloorgang echt niet zien aankomen? Is er bij jullie nooit eens een belletje gaan rinkelen toen er steeds meer duidelijk werd over het ontbreken van kwaliteit in ons voedsel en grootschalige gezondheidsproblemen bij onze (ook jullie) mensen. Is het echt allemaal langs jullie heen gegaan dat verminderde biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid, tekortschietend watermanagement, erosie, klimaatverandering de basis onder ons aller leven aan het weghalen is.
Hebben jullie wel eens de verantwoordelijkheid genomen om te onderzoeken wat de gevolgen zijn van jullie gebruik van kunstmest en vergif? Hebben jullie je nooit afgevraagd of er verbanden zijn tussen het gebruik van round-up en de toename van allerlei ziektes, die statische traceerbaar en lokaliseerbaar op het gebruik van glyfosaat volgt.
Hebben jullie je wel eens afgevraagd of in zo'n klein landje als Nederland economische groei wel mogelijk is of juister wenselijk is?
Hebben jullie je wel eens afgevraagd of de voorgestelde ontwikkeling van de agrarische sector na de twee de wereldoorlog, voorgesteld door overheid, wetenschap, banken en dergelijke wel klopte. Was dat eigenlijk niet Boerenbedrog. Ideeën als schaalvergroting, intensivering, ruilverkaveling, deindustrialising hebben ongetwijfeld goede salarissen opgeleverd voor de betrokken ambtenaren, wetenschappers en financiers, maar per saldo nog niet voldoende voor de boeren. Boeren, houden jullie jezelf voor de gek dat jullie dit niet zien?
Een citaat uit de documentaire 'The real dirt on farmer John' komt in dit licht even bij me boven. Hij beschrijft de teloorgang van de landbouw in het Midwesten van de Verenigde Staten waar vergelijkbare ontwikkelingen plaatsvonden: "De banken financierden mijn stoutste dromen en nu mijn ergste nachtmerries".

Het is in ons land vaak al erg moeilijk geweest om onjuiste en onrechtvaardige situaties te herstellen. Kijk naar de toeslagenaffaire.
We hebben met de huidige crises in de agrarische sector wéér wat problemen op ons bordje liggen:
klimaatcrises, uitgeputte bodems, veestapel met zieke of kwetsbare dieren, mestoverschotten met stankoverlast en gezondheidsrisico's, voedselschaarste, voedselonzekerheid, voedselautonomie, energiecrisis, steeds meer honger in grote delen van de wereld, problemen op onze veen-weide gebieden, terugloop in biodiversiteit, groeiend mineralentekort in ons voedsel (met de daaruit voortvloeiende gezondheidsproblemen) en hopelijk vergeet ik er niet nog eentje.
Je kunt elk probleem aanpakken door het symptoom ervan te bestrijden. En boeren uitkopen is een symptoom bestrijden.

Ik zeg het nog maar eens: we kunnen ook ervoor kiezen om met een integrale visie en aanpak naar een win-win-win-situatie te gaan. Met de juiste vorm en methode van land- en tuinbouw en veeteelt kunnen we een deel van het stikstofprobleem aanpakken en tegelijkertijd gaan we bodemerosie, droogteproblemen en verminderd biodiversiteit tegen. Bodem, water en lucht worden weer schoner als we geen gif en kunstmest meer gebruiken, ons voedsel wordt gezonder en wij mensen worden gezonder en hebben meer weerstand (niet onbelangrijk bij een corona-pandemic).
Bij een zorgvuldig en intensief gebruik van het land en meer gesloten kringlopen (lokaal en regionaal) hoeft er minder van ver weg te komen en dat scheelt energiegebruik voor transport en opslag.

We zullen hopelijk/waarschijnlijk weer heel andere landschapstypen krijgen met daarin terug waardevolle elementen die we uit zogenaamde efficiëntie overwegingen eruit gegooid hebben (heggen, kronkelende waterstroompjes, meer veelzijdige bossen). En daarin zeer verantwoorde voedselproductie in moestuinen, tuinderijen, voedselbosranden en voedselmoerassen.

En hopelijk kunnen we dan in 10 jaar al dat bedrog over ons voedsel achter ons laten, al dat bedrog van en door boeren, van en door wetenschappers, financiers, overheden, toeleveranciers van machines, gif en ander troep.

En hopelijk hebben we daarmee het herstel ingezet van onze bodems, ons watermanagement, onze voedselvoorziening, biodiversiteit, klimaatimpact, bodemverzakking, verzilting, onze gezondheid en ... ach ik vergeet er vast wel één. (Ik weet alweer maar dat is voor de volgende keer).